Violeta Milićević 
Gradnja Saborne crkve u Nišu, započeta s nadom u slobodu, nosi za sobom priču o izazovima i prilagođavanjima koja su obeležila ovu monumentalnu građevinu. Temelji Saborne crkve osvećeni su 18. oktobra 1856. godine, a potpisivanjem ugovora o izgradnji hrama 12. maja 1857. godine, pod blagoslovom episkopa Joanićija II, počelo je stvaranje ovog značajnog verskog objekta.
Dr Miša Rakocija iz Zavoda za zaštitu spomenika Niš, otkriva delove zaboravljene istorije gradnje crkve:
Dr Miša Rakocija; Foto: Violeta Milićević
“Kneževina Srbija je zahtevala od Nišlija da sagrade Sabornu crkvu visoku i uočljivu već od Stalaća, kako bi nadmašila sve džamije u gradu. Međutim, pritisak turskih vlasti doveo je do promena u projektu.”
Zejnel paša, turski guverner, izrazio je zabrinutost zbog visine crkve koja bi nadmašila minarete džamija. Kako bi umirio tenzije, paša je tvrdio da će gradnja crkve iscrpiti budžet građana i sprečiti ih da kupe oružje. Iako je arhitekta Andreja Damjanović garantovao stabilnost kubeta crkve, pritisak paše doveo je do kompromisa – skraćenja kule zvonika.
“Originalni planovi pokazuju da je kula zvonika trebala biti vitka barokna građevina sa bogatim ukrasima”, ističe Rakocija i dodaje: “Ali strahovi od turskog otpora doveli su do značajnih izmena u projektu.”
Nadežda Rakocija, arhitekta-konzervator, otkriva kako je trebala izgledati velika Saborna crkva u Nišu da su se ispunili prvobitni planovi arhitekte Andreje Damjanovića iz 1856. godine.
“Rekonstrukcija Saborne crkve predstavlja izazov, ali i zadovoljstvo otkrivanja nepoznatog”, ističe Rakocija. “Na osnovu sačuvanih delova originalnog projekta, dobili smo uvid u arhitektonsku viziju koja se nikada nije ostvarila.”
Prema rekonstrukciji, kula zvonika bila je planirana kao vitka barokna građevina sa bogatim ukrasima.
Na osnovu sačuvanih delova originalnog projekta crkve Andreje Damjanovića iz 1856. godine, vidi se da je kula zvonika zamišljena sa kitnjastim baroknim kubetom sa dosta arhitektonsko – dekorativnih plastičnih ukrasa.
“Damjanović je projektovao neobaroknu kulu visoku oko 43 metra, a današnja je visoka 30 metara, i ima dosta sličnosti crkvi u Mostaru i Sarajevu“, objašnjava Rakocija. “Da je realizovana, bila bi najviša i najreprezentativnija, sa potencijalom da bude vidljiva čak i od Stalaća, kao su želeli Srbi iz Kneževine Srbije..”
Dr Miša Rakocija dodaje: “Ovo otkriće ne samo da osvetljava prošlost, već ima i potencijal da utiče na budućnost Niša, podstičući razvoj istorijskih i umetničkih tokova u gradu.”
Iako se originalna vizija crkve nikada nije ostvarila, ova rekonstrukcija pruža nova saznanja o bogatoj arhitektonskoj baštini Niša i njenom uticaju na lokalnu kulturu i identitet.
Прикажи ову објаву у апликацији Instagram
