Božić, najradosniji praznik u pravoslavnom kalendaru, proslavlja se kao uspomena na rođenje Gospoda Isusa Hrista, Sina Božijeg i Spasitelja sveta. Ovaj praznik simbolizuje rađanje novog života, a kod Srba je ukrašen najlepšim verskim običajima i obredima, posvećen deci, porodici i roditeljstvu.
Božićni običaji imaju dubok duhovni smisao – molitvu za zdravlje, blagostanje i uvećanje porodice i domaćinstva. Jedna od tradicionalnih molitvi izražava ovu želju.
„Daj, Bože, zdravlja i veselja u ovom domu, neka nam se rađaju zdrava dečica, neka nam rađa žito i lozica, neka nam se uvećava imovina u polju, toru i oboru!“
Božiću se raduju svi – mladi i stari, muškarci i žene. Svečano praznično raspoloženje traje od Nikoljdana do Savindana. U tom periodu ljudi se mire, praštaju i dele radost sa bližnjima, čime se stvara atmosfera zajedništva i duhovnog mira.
Božić je porodični praznik, a jedna od najvažnijih tradicija je dolazak položajnika, koji simbolično donosi sreću i blagostanje ukućanima. Božićna trpeza ima posebno značenje, a na njoj se izdvajaju:
- Česnica – pogača od pšeničnog brašna bez kvasca, u kojoj se nalazi novčić. Veruje se da će osoba koja pronađe novčić imati sreće tokom cele godine.
- Božićna pečenica – nezaobilazan deo svečanog ručka.
Božiću prethodi četrdesetodnevni post, a sam praznik je mrsni dan.
Bogosluženje i proslava
Srpska pravoslavna crkva proslavlja Božić tri dana:
- Prvi dan posvećen je rođenju Hristovom.
- Drugi dan, Sabor presvete Bogorodice, u znak zahvalnosti Bogomajci.
- Treći dan, Sveti arhiđakon Stefan.
Pored Srpske pravoslavne crkve, Božić 7. januara slave i Ruska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora, starokalendarci u Grčkoj i egipatski Kopti.
Tradicionalni božićni pozdrav glasi: „Hristos se rodi!“ Uzvratni pozdrav je: „Vaistinu se rodi!“