Brzi Brod: Od rimskog naselja, preko urnebesne pesme do modernog Niša

1,K

Na jugoistočnim obodima Niša, između Nišave i prostranih polja, leži Brzi Brod – naselje bogate istorije, kulturnog nasleđa i jedinstvenih priča koje ga čine posebnim. Ime ovog naselja nosi tragove iz prošlosti, ali i duh današnjeg Niša, dok pesma „Nišlijski kalfa“, posvećena ovom kraju, čuva uspomene i izaziva osmehe.

Legenda kaže da je ime naselja inspirisano prirodnim brzim tokom reke Nišave, koji je omogućavao lakši prelaz u poređenju sa drugim delovima reke. Nekadašnji prolaz preko Nišave bio je ključan za trgovinu i život meštana, a odatle i naziv „Brzi Brod“.

Međutim, istorija ovog područja seže daleko u prošlost. Na ataru Brzog Broda pronađeni su preistorijski nalazi, tragovi rimske Medijane, pa čak i srednjovekovni ostaci, dok su osmanski popisi beležili selo Brzi Brod još krajem 15. veka.

“U 16. veku Brzi Brod su naseljavali isključivo muslimani, a od 17. veka do oslobođenja ovog kraja od Turaka 1878. godine u njemu je živela raja, ali je bilo i muslimana (Turaka). Oslobođenje ga je zateklo kao spahiluk Abaz-bega s nekoliko vodenica na Nišavi i Kutinskoj vadi (otočnici Kutinske reke). Osim što je služila vodeničarstvu, ova vada koristila se i za navodnjavanje pirinčanih polja u 15. i 16. veku, a u novije vreme za navodnjavanje bašti”, navode istorijski podaci.

Brzi Brod je do 1955. godine bilo selo u okolini Niša. Otada se njegov razvoj odvijao eksplozivno. Pod uticajem radničkih pridošlica sa svih strana, najviše iz okolnih i udaljenih zaplanjskih i nišavskih sela, ali i iz Makedonije, Like, kao i pod uticajem promena u autohtonom stanovništvu selo je bitno promenilo svoju socio-ekonomsku strukturu.

Ovo naselje posebno je poznato po pesmi „Nišlijski kalfa“, koja kroz humor i tugu oslikava život uz reku. Pesma priča o Aleksi, juveliru iz Niša, koji se navodno „udavija baš kod Brzi Brod“ u Nišavi. Iako pesma govori o tragičnom događaju, njena melodija i stihovi vremenom su postali humoristički.

Najpoznatiji deo pesme, u kojem Stanika, Aleksina supruga, naricala za njim, danas izaziva smeh:

“Kuku moj Aleksa, što si se bre tol’ko naduja na peja, šta ti bi pa se udavi?”

Pesma je pretrpela brojne promene kroz decenije, ali i dalje živi u pričama starijih stanovnika, na lokalnim manifestacijama i na društvenim mrežama, gde izaziva brojne reakcije.

Brzi Brod danas

Danas, Brzi Brod nije samo priča iz prošlosti – to je naselje koje se ubrzano razvija. Iako čuva duh prošlih vremena kroz priče i tradiciju, moderne zgrade, škole i prodavnice svedoče o njegovom napretku. Stanovnici sa ponosom pričaju o svom kraju i povezuju bogatu istoriju sa savremenim životom.