Violeta Milićević 
Još jedna trasa rimskog akvadukta, glavnog vodovodnog pravca antičkog Naisusa, otkrivena je tokom sondažnih arheoloških istraživanja koja Zavod za zaštitu spomenika kulture u Nišu sprovodi na trasi železničke obilaznice oko grada.
Kako je saopštio Zavod za zaštitu spomenika kulture u Nišu, istražen je segment akvadukta u dužini od oko 40 metara, a objekat, kao i u prethodnim slučajevima, pokazuje dve faze gradnje: stariju, koja podrazumeva keramički cevovod, i mlađu fazu – zidani vodovodni kanal sa revizionim šahtom.
„Rimski akvadukt je specifično arheološko nasleđe, jer je reč o linijskom objektu koji svedoči o visokom stepenu urbanizacije antičkog Naisusa“, ističu iz Zavoda.
Ovo je šesto po redu arheološko istraživanje rimskog akvadukta koje se odvija u poslednjih pet godina, na različitim lokacijama u Nišu i njegovoj okolini. Istraživanja su prethodno sprovedena na lokalitetima Pod Vinik i Pod Vinik 2 tokom 2020. i 2022. godine, zatim kod Donjeg Matejevca 2023. godine, kao i u Gornjoj Matejevačkoj ulici 2024. godine. Najnovije otkriće iz 2025. godine nalazi se na lokalitetu Ardija, između Gornjomatejevačke ulice i železničkog nadvožnjaka iznad autoputa na pruzi Niš–Zaječar.
Na osnovu do sada dostupnih podataka, pretpostavlja se da se akvadukt prostirao pravcem Gornjomatejevačke ulice, preko Somborskog bulevara i Pantelejske kasarne, sve do srca antičkog Naisusa, na prostoru današnje Tvrđave. Iako izvorište nije sa sigurnošću utvrđeno, arheolozi smatraju da se nalazi na Srećkovom vrelu iznad Kamenice. Tamo je, prema pretpostavkama, započinjalo dovođenje sveže pijaće vode do rezervoara u blizini grada, iz kojih je ona dalje distribuirana potrošačima.
Foto: Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš
Iz Zavoda ističu da su tokom prethodnih godina utvrdili da je akvadukt na više mesta oštećen ili potpuno uništen tokom izvođenja različitih građevinskih radova – od postavljanja vodovoda i kanalizacije, preko elektroinstalacija, do komercijalne izgradnje, i to bez prethodnog prijavljivanja nadležnim institucijama.
„Apelujemo na građane i pravna lica da ne uništavaju arheološko nasleđe. Takvi postupci predstavljaju krivično delo“, upozoravaju iz Zavoda.
Rimski akvadukt datira iz perioda između 3. i 5. veka, a pretpostavlja se da je izgrađen nakon što je Naisus dobio status grada u okviru Rimskog carstva. Njegova prvobitna verzija podrazumevala je keramičke cevi, dok je zidani vodovodni kanal izgrađen u vreme imperatora Konstantina, kao odgovor na infrastrukturne potrebe grada koji se ubrzano razvijao početkom 4. veka.
„Akvadukt je direktna veza savremenog Niša sa antičkim Naisusom i epohom vladavine Konstantina Velikog“, navode iz Zavoda.
Do sada je, zahvaljujući istraživanjima koja vodi arheolog mr Aleksandar Aleksić, otkriveno oko 200 metara trase rimskog akvadukta. Grad Niš se, ističu stručnjaci, može ponositi ne samo činjenicom da poseduje ostatke rimskog akvadukta, već i time da je reč o do sada najbolje istraženom objektu te vrste u Srbiji.
