Violeta Milićević Nalazi se u tvrđavskom rovu na severnoj strani Niške tvrđave i posvećena je streljanim i obešenim rodoljubima koji su učestvovali u Topličkom ustanku 1917. godine.
Kosturnica je obeležje za oko 4.000 žrtava terora bugarske okupacione vojske koji su u najvećem broju ubijeni na samom mestu spomen-obeležja.
“Sastoji se iz centralnog provougaonog dela, sa lučnim otvorom za kosturnicu, koja leži na zajedničkom betovnom postolju. Levo i desno od centralnog dela pružaju se stepenasto dva krila, obeležavajući dužinu zida kraj koga su stajale žrtve prilikom streljanja”, objašnjava Zavod za zaštu spomenika kulture.
Na centralnom delu postavljen je 1931. godine reljef, rad vajara Slavka Miletića.
Srbi, rodoljubi i ustanici, koji su dovođeni na gubilište, prolazili su kroz jednu poternu kapiju, od ukupno šest u Tvrđavi i ona je dobila naziv Kapija smrti.
Spomen-kosturnica je postavljena 1927. godine kada je vojska, radeći u rovu Tvrđave, pronašla kosti nastdaralih. U II svetskom ratu bugarski okupatori oštetili su kosturnicu, nasilno su otvorili sarkofag sa kostima i uništili su zapise na spomen-pločama. Narodni muzej u Nišu je 1951. godine prikupio razbacane kosti u rovu Tvrđave i, stavivši ih u limeni sarkofag, zatvorio betonskom pločom kosturnice.
Kosturnica se sastoji iz centralnog pravougaonog dela, sa polukružnim otvorom za kosturnicu, koja leži na betonskom postolju. Levo i desno od centralnog dela pružaju se stepenasto dva betonska pravougaona krila, koja predstavljaju širinu duž koje su stajale žrtve prilikom streljanja. U središtu kosturnice se nalazi reljef koji prikazuje streljane žrtve: muškarce, žene i decu.
Glavna figura na reljefu stoji uspravno, vezana je lancima za leševe pogubljenih ljudi koji su predstavljeni u ležećem položaju i koji se nalaze oko nje. Iza njih na reljefu je prikazan zid tvrđave kao njihova zajednička grobnica. Na vrhu centralnog dela dvoglavi orao, koji nosi krunu a na grudima grb Kraljevine SHS/Jugoslavije.
Ispod njega krupnim betonskim slovima nalazi se tekst: „Za otadžbinu“, dok ispod polukružnog otvora piše: „Znani i neznani“.
Spomen kosturnica je podignuta deceniju od početka Topličkog ustanka. Prvobitni natpis uništili su bugarski fašisti u Drugom svetskom ratu želeći da zataškaju zločine koje su počinili u Prvom svetskom ratu.
Stari natpis je glasio: „Ovde leže neznane i nevine žrtve bugarskog varvarstva“.
Osim toga na kosturnici su postavljene i dve spomen ploče na kojima su bila ispisana 33 imena ubijenih učesnika ustanka.
Spomen-kosturnica je 1983. godine stavljena pod zaštitu zakona.
Pročitajte još…
“Kapija smrti”- ovim jezivim tunelom srpski rodoljubi odvođeni su u smrt (VIDEO)
