Violeta Milićević 
Srpska Nova godina, poznata i kao Pravoslavna ili Julijanska, slavi se 13. januara po gregorijanskom, odnosno 1. januara po julijanskom kalendaru. Iako nije zvaničan praznik, ona ima posebno mesto u srcima mnogih pravoslavnih naroda, uključujući Srbiju, Crnu Goru, Bosnu i Hercegovinu, Severnu Makedoniju, ali i delove Hrvatske. Interesantno je da tradicija njenog obeležavanja postoji i u nekim nemačkim kantonima u Švajcarskoj, delovima Škotske i čak unutar pravoslavnih zajednica u Japanu.
Međutim, Srpska Nova godina nije samo još jedna smena kalendara – njen značaj daleko prevazilazi jednostavan prelazak iz jedne godine u drugu. Ona je simbol identiteta, otpora i istrajnosti, a njen istorijski razvoj osvetljava složene odnose između tradicije i političkog pritiska.
Kako je sve počelo: Otpor kroz slavlje
Proslava julijanske Nove godine ima svoje korene u starom kalendaru koji je uveo Julije Cezar. Iako su mnogi narodi širom sveta odustali od ovog kalendara usvajanjem gregorijanskog, pravoslavne crkve i narodi koji ga slede zadržali su starokalendarsku tradiciju.
U Kraljevini SHS, 1919. godine, usvajanjem gregorijanskog kalendara, Srbi su zadržali posebnu vezu sa julijanskim, ali su javno počeli da slave Srpsku Novu godinu tek 1923. godine. Ovo nije bio puki verski čin – proslava je postala simboličan odgovor na tadašnje pritiske da se srpski identitet potisne u korist jugoslovenskog zajedništva.
Hrvatski trgovački krugovi, franjevci i drugi politički akteri su zahtevali da se praznici poput Božića i Uskrsa pomere kako bi se uklopili u zajednički kalendar i bolje poslovne prilike. Kao odgovor na ove zahteve, Srbi su počeli da organizuju javne proslave Srpske Nove godine, prkoseći propagandi i ograničenjima.
Doček 1997. godine/Foto: printsrcreen iz emisije Promaja
Srpska Nova godina u doba komunizma
Period posle Drugog svetskog rata, tokom vladavine SFR Jugoslavije, bio je posebno težak za religijske praznike. Proslava Srpske Nove godine bila je obeshrabrivana, pa čak i zabranjena. Propaganda je tvrdila da je religija „opijum za narod“, a pravoslavni praznici, uključujući Novu godinu, smatrani su pretnjom socijalističkim vrednostima.
Na primer, kafane su morale da se zatvore do 22 časa 13. januara, a radni dani su produžavani kako bi se obeshrabrilo slavlje. Uprkos ovim merama, Srbi su nastavljali da proslavljaju Srpsku Novu godinu u svojim domovima, često krišom i iz inata.
Jedan od najmasovnijih dočeka dogodio se 1997. godine, kada su hiljade ljudi na trgovima i ulicama istovremeno slavili Srpsku Novu godinu i protestovali protiv tadašnjeg režima. Ova noć ostala je upamćena kao simbol borbe za pravdu i slobodu.
Doček pravoslavne Nove godine u parku Svetog Save
Kako danas slavimo Srpsku Novu godinu?
Srpska Nova godina postala je masovno slavlje krajem 20. veka. Organizovani dočeci na gradskim trgovima, u restoranima, kafanama i klubovima postali su tradicija. U Nišu, na primer, proslave su do sada bile organizovane u Parku Svetog Save u režiji Gradske opštine Medijana. Tu su hiljade građana uživale uz vatromet i koncerte poznatih muzičkih izvođača.
Ove godine, Gradska opština Medijana otkazala je javni doček Srpske Nove godine, kako su objasnili, u znak poštovanja prema žrtvama tragedije u Novom Sadu, gde je nastradalo 15 osoba prilikom pada nadstrešnice na železničkoj stanici.
Šta Srpska Nova godina znači danas?
Za mnoge ljude, Srpska Nova godina nije samo prilika za slavlje već i simbol otpora, istrajnosti i ponosa. Iako možda ne nosi status zvaničnog praznika, ona ostaje duboko ukorenjena u tradiciji i kulturi našeg naroda.
U vreme kada su mnogi običaji u opasnosti da budu zaboravljeni, Srpska Nova godina stoji kao podsetnik na važnost čuvanja identiteta i poštovanja istorije. Bez obzira na to da li je proslavljate u toplini doma, na trgu, ili uz skromnu večeru s najbližima, njen duh ostaje isti – duh zajedništva i sećanja na prošlost koja nas je oblikovala.
