Violeta Milićević 
Cele godine Nišlije obeležavaju značajan jubilej, tri veka od završetka izgradnje Tvrđave. U holu Istorijskog arhiva Niš već dva meseca dostupna je izložba „Tri veka niške tvrđave”, na kojoj posetioci u godini jubileja, imaju priliku da vide brojne fotografije, dokumenta i mape, koje svedoče o istoriji simbola ovog grada kroz vekove.
Na izložbi, koja je organizovana uz podršku Ministarstva kulture, prikazane su karte i fotografije Tvrđave iz Austrijskog državnog arhiva, Nacionalne biblioteke u Budimpešti, Moravske biblioteke u Brnu, Osmanskog arhiva u Istanbulu, Pokrajinskog arhiva u Hesenu (Arhivi u Darmštatu i Marburgu), Vojno-istorijskog arhiva Velikog Trnova, Državnog arhiva Srbije i Istorijskog arhiva Niš.
Zahvaljujući 3D prikazu, kroz aplikaciju virtualne realnosti posetioci mogu da upoznaju Tvrđavu u potpuno drugačijem svetlu, kroz vožnju kočijama tesnim ulicama u kojima mogu videti dućane, kafane i arhitekturu tog vremena.
“Sultanovom poveljom 1719. godine odlučeno je da se u Nišu izgradi jaka tvrđava. Turci su je gradili do 1723. godine na prostoru stare antičke i srednjevekovne tvrđave a današnje utvrđenje je atiljerijskog tipa. Radovi su otpočeli po projektu glavnog arhitekte Mehmed age i njegovog brata Mustafa age, organizatora radova. Angažovano je više desetina hiljada spahija iz deset sandžaka Rumelijskog beglerbegluka. Poslednje godine gradnje dovedeno je 40 majstora kamenorezaca iz Carigrada, a bedem je zidalo 400 zidara”, rekao je arhivski savetnik Istorijskog arhiva Niš Boban Janković.
Na izložbi su radili i arhivisti Milutin Miltojević i Igor Rakić. Na izložbi su predstavljeni i planovi, a najstariji je iz 1719. godine. Na njemu je prikazana panorama Niša u vreme izgradnje Tvrđave ili čak možda pre. Na jednom od planova iz arhiva Darmštadt, vide se Turci kako kleče i daju ključeve grada Austrijancima.
“Zanimljivo je to da na našem najstarijem dokumentu koji posedujemo u Nišu, bakrotisku iz 1737.godine, vidimo baš tu scenu, samo iz drugog ugla”, rekao je Janković i objasnio da se na jednom od planova vidi se da je unutar Tvrđave bilo pet džamija.
Foto: Glas juga
Pred posetiocima su i interesantni snimci iz vazduha nastali pedesetih godina, na kojima se vidi Tvrđava ali i neki objekti koji više tu ne postoje.
“Manje je poznato da je u Tvrđavu koja je do pedesetih godina prošlog veka bila vojni objekat ulazila pruga koja se granala u dva kraka. Nažalost zbog izgradnje jednog kraka srušena je Vidin kapija, treća kapija Tvrđave, koja do danas nije rekonstruisana jer nije ostala nijedna fotografija koja bi pokazala kako je ona izgledala. Po mom mišljenju najznačajnije su ove dve fotografije koje dočaravaju šta se sve nalazilo u Tvrđavi i pokazuju tu eksploziju koja je manje poznata Nišlijama. Na jednoj mapi iz 1950. godine vidimo da je 31 objekat postojao unutra a na snimcima iz vazduha Jovana Ilića vidimo kako je to izgledalo unutra. Od vojnog objekta Tvrđava je postala danas šetalište i stecište kulturnih manifestacija”, kazao je na otvaranju Miltojević.
I Vladimir Jovanović iz Turističke organizacije Niša kaže da je interesantan podatak i taj da je Letnja pozornica nastala posle eksplozije, što sada na fotografijama pokazuje i rupa.
“Ovde vidimo i zgrade koje danas nema, radi se verovatno o vojnim magacinima. Jedino što je ostalo u ovom delu Tvrđave je Istorijski arhiv, odnosno nekadašnji logor”, kazao je Jovanović.
O samoj Tvrđavi ipak se, kako kažu u Arhivu, i dalje malo zna. Prvi put je istorijska građa prezentovana preko fototapeta velikog formata kako bi se dobijene mape što bolje videle. Zainteresovani građani, ali i turisti još uvek imaju priliku da izložbu i pogledaju.
View this post on Instagram
