Violeta Milićević 
Arheološko nalazište Kulina, smešteno u opštini Merošina, oko 300 metara zapadno od sela Gradište, predstavlja jedan od najvažnijih spomenika kulture u ovom delu Srbije.
Proglašeno je za spomenik kulture od velikog značaja 1969. godine, a 1983. godine upisano je u Centralni registar kulturnih dobara. Ovo nalazište čuva ostatke vizantijskog utvrđenja iz doba cara Justinijana I i fascinira svojim istorijskim i arheološkim bogatstvom.
„Kulina je otkrivena 1969. godine, zahvaljujući istraživanjima Arheološkog instituta iz Beograda, ali su priče o njoj poznate još od vremena Feliksa Kanića. Legenda kaže da je ovo mesto slučajno otkriveno kada je meštanin, prateći pse koji su jurili lisicu, naišao na svodove ispod zemlje“, navode iz TO Merošina.
Istraživanja su otkrila pravougaono utvrđenje dimenzija 139 x 120 metara, koje pokriva površinu od 1,6 hektara. Utvrđenje je bilo okruženo zidovima s ugaonim kulama, dok su u unutrašnjosti pronađeni ostaci trobrodne bazilike i monumentalne cisterne za vodu, kapaciteta od čak 900 tona.
Foto: TO Kulina
Bronzani portret carice Teodore
Jedan od najvrednijih nalaza na ovom lokalitetu je bronzani portret vizantijske carice Teodore, otkriven 1958. godine u blizini Balajnca. Glava carice, deo šuplje statue u prirodnoj veličini, pronađena je na mestu gde su se ukrštale glavne ulice utvrđenja – cardo i decumanus. Danas se ovaj izuzetan eksponat čuva u Narodnom muzeju u Nišu.
Zidovi utvrđenja građeni su od čvrste cigle, koja i danas odoleva vremenu. Ova cigla bila je toliko kvalitetna da su meštani koristili njen materijal za izgradnju kuća u okolnim selima. Utvrđenje je imalo podzemne lagume koji su, prema legendama, vodili do Niške tvrđave ili čak Koprijana.
Na lokalitetu su pronađeni brojni predmeti: gvozdene strelice, koplja, grnčarija, reljefi (poput tračkog konjanika), novac iz ranovizantijskog perioda i alati za obradu drveta. Posebno se izdvaja starohrišćanska crkva, čiji su temelji pronađeni u severoistočnom delu utvrđenja.
Foto: TO Merošina
Danas je Kulina dostupna posetiocima i kroz savremene tehnologije. Uz pomoć 3D aplikacija, moguće je virtuelno istražiti ovu arheološku lokaciju i doživeti njen nekadašnji sjaj.
Kako doći do Kuline?
Nalazište je udaljeno oko 25 kilometara od Niša. Do Kuline možete stići auto-putem preko Merošine i sela Gradište ili alternativnim putem kroz naselje „9. maj“.
Kulina je mnogo više od arheološkog lokaliteta – ona je svedočanstvo bogate vizantijske prošlosti ovog kraja, ali i mesto koje budi maštu i interesovanje posetilaca. Ovaj skriveni biser zaslužuje pažnju i očuvanje kako bi i buduće generacije mogle da ga upoznaju i cene.
Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Opštine Merošina. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
