87

Dan primirja u Prvom svetskom ratu je državni praznik u Republici Srbiji koji se obeležava 11. novembra. Ovaj datum podseća na dan kada su, 1918. godine u železničkom vagonu u Kompijenu, Sile Antante potpisale primirje sa Nemačkom i time okončale Prvi svetski rat. Naša zemlja kao pobednik dočekala je primirje.

Niški Istorijski arhiv nema ništa o tom datumu, jer je Dan primirja više bio zapadna tvorvina, tek poslednjih nekoliko godina je Srbija počela da obeležava ovaj dan, a kao državni praznik obeležava se tek od 2012. godine na osnovu izmene Zakona o državnim i drugim praznicima koji je donet 2011. godine.

“Kod nas se nije obeležavao ovaj dan, imamo samo jedan dokument, odnosno tekst koji je pisala Politika 1928. godine, koji je govorio o 10 godina nakon završetka rata, i nakon toga nema drugih tragova. U Srbiji se više obeležavao Vidovdan”, kazao je Glasu juga istoričar Igor Rakić.

Dokument koji je uglavnom sastavio francuski maršal i vrhovni komandant savezničkih vojski Ferdinand Foš u osnovi je predviđao prekid neprijateljstva, povlačenje nemačkih trupa iza granica, neuništavanje infrastrukture, razmenu zarobljenika, obećanje reparacija, uništavanje nemačkih ratnih brodova i podmornica, kao i postupanje tokom primirja.

Veliku pobedu u Prvom svetskom ratu Srbija je nesrazmerno skupo platila: tokom rata izgubila je, procenjuje se, između 1.100.000 i 1.300.000 stanovnika što je činilo gotovo trećinu ukupnog stanovništva ili čak oko 60% muške populacije.

Kao glavni motiv za amblem ovog praznika koristi se cvet Natalijine ramonde, koja se nalazi na spisku retkih, ugroženih i endemičnih biljaka Evrope, a u Srbiji je zaštićena zakonom kao prirodna retkost.

Ovaj cvet je u botanici poznat i kao cvet feniks jer i kad se potpuno osuši, ukoliko se zalije, može da oživi. Otuda i simbolika „ponovonog rađanja“ Srbije koja je uspela da se oporavi nakon stradanja.

Srpska i Natalijina ramonda zajedno rastu samo kraj Niša

Biljku je 1884. godine u okolini Niša otkrio doktor Sava Petrović, dvorski lekar kralja Milana Obrenovća. Zajedno sa Josifom Pančićem opisao je ovu vrstu i dao joj ime po kraljici Nataliji.

Osim u Srbiji, Natalijina ramonda raste još samo u Grčkoj i Makedoniji, odn. na planini Nidže, čiji je najviši vrh Kajmakčalan, poprište najžešćih borbi na Solunskom frontu tokom Prvog svetskog rata.

Na koju god stranu se okrenuli iz centra Niša vide se zaštićena prirodna dobra 1. kategorije – Suva i Stara planina, Rtanj, Sićevačka i Jelašnička klisura. Ovaj grad, koji se nalazi u jednom od centara bio i geodiverziteta Evrope, okružuje čak 20-ak zaštićenih područja. I svako ima izuzetnu geomorfološku vrednost.

„Tu su klisure bogate raznom ornamentikom u geomorfološkom smislu sa ostenjacima, potkapinama, pećinama, kako što su Sićevačka i Jelašnička klisura. One su bogate i biljnim i životinjskim vrstama. U Sićevačkoj i Jelašničkoj klisuri, i samo u te dve klisiure žive zajedno Ramonda Serbika i Ramonda Natalija“, istakao je mr Danko Jović, Zavod za zaštitu prirode Srbije, kancelarija Niš.

Srpska ramonda je rasprostranjenija na Balkanskom poluostrvu i može se naći, osim u našoj zemlji, i u Severnoj Makedoniji, Grčkoj, Albaniji i Crnoj Gori, dok se Natalijina ramonda može naći u Srbiji, Severnoj Makedoniji i Grčkoj.

“Obe biljke su tercijarni relikti, što znači da su preživele ledeno doba do današnjih dana. Uglavnom ih možemo sresti u klisurama i kanjonima, jer su to mesta koja su tokom ledenog doba sačuvale biljke iz roda ramonda.”

Na prvi pogled obe biljke izgledaju isto, ali zapravo postoji razlika i u listovima i u cvetovima.

“Natalijina ramonda ima listove rozete koji su pravilno testerasto nazubljeni, dok su kod Srpske ramonde nepravilno testerasto nazubljeni. Cvetovi kod Natalijine ramonde su tamno ljubičasti i krunični listići se preklapaju, a kod Srpske ramonde se preklapaju i boje su svetlo ljubičaste”, objašnjavaju stručnjaci.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Glas Juga (@glas_juga)

Osim ramonde, u amblemu se pojavljuje i motiv trake Albanske spomenice, koja se nalazi iznad cveta. Preporuka je da se ovaj amblem nosi na reveru u nedelji koja prethodi prazniku, kao i na sam dan praznika.